Procesbegeleiding

Wat is procesbegeleiding?

Procesbegeleiding is een essentieel onderdeel voor het succesvol begeleiden van groepen en teams tijdens verandertrajecten, trainingen, of workshops.

Hier lees je meer over wat procesbegeleiding inhoudt, de valkuilen waar je op moet letten, en tips om een effectieve procesbegeleider te worden.

Daarnaast ontdek je meer over groepsdynamiek en verschillende werkvormen die je kunt inzetten om het discussieplatform een andere wending te kunnen geven.

Waar gaat het om in procesbegeleiding?

Procesbegeleiding is het begeleiden en sturen van groepsprocessen. Met een procesbegeleider vind je antwoord op vraagstukken die spelen, of komen er ideeën uit de groep. Bij een effectieve procesbegeleiding kunnen mensen zich uitspreken, weet je hoe je (nog) beter kunt samenwerken en hoe je gezamenlijk gestelde doelen kunt bereiken.

Het gaat echter niet alleen om het resultaat, maar ook om de manier waarop de groep samenwerkt en communiceert. Een goede procesbegeleider zorgt ervoor dat iedereen gehoord wordt en dat het groepsproces effectief verloopt, zonder dat men vastloopt in conflicten, inefficiëntie of dat de energie wegebt.

Wat zijn de drie meest gemaakte fouten in procesbegeleiding?

1. Te veel sturing geven

Een veelgemaakte fout is te veel controle uitoefenen over het proces. Vaak gaat dit gepaard met zelf veel aan het woord zijn of advies geven, waarna er discussie ontstaat. Hierdoor krijgen deelnemers niet de ruimte om hun eigen ideeën en oplossingen in te brengen, of ze voelen een rem.

Dit kan leiden tot weerstand en een gebrek aan betrokkenheid.

2. Stagnerende groepsdynamiek

Subtiele verschuivingen in groepsdynamiek kunnen leiden tot conflicten, subgroepvorming of een gebrek aan samenwerking. Kortom, een stagnatie in gespreksvoering of zelfs het vermogen oplossingsgericht te denken als groep.

Het is belangrijk om de onderlinge verhoudingen binnen de groep in de gaten te houden. Je woordkeuze, hoe je voor de groep staat en de tools die je tot je beschikking hebt, zijn er allemaal van invloed op.

3. Niet durven improviseren

Een draaiboek geeft aan de ene kant houvast, aan de andere kant kan het een rem zijn op de creativiteit en openheid in de groep.

Vragen die spelen ophalen uit de groep, aan het begin van een sessie, kan een wezenlijk verschil maken. De vragen met de groep scherp formuleren, en daar een aanpak op uitkiezen, is een vorm van improvisatie. Net als spontaan tools uitkiezen die helpen om weerstand of discussies in goede banen te leiden, als dit plots ontstaat. Vaak zien we dat mensen het niet durven. Daarom zijn lef en leiderschap in onze opleiding toegevoegd.

Een succesvolle procesbegeleider is zich bewust van de verschillende fasen van groepsontwikkeling, zoals de forming, storming, norming, en performing fasen. In de forming fase is er vaak behoefte aan duidelijkheid en richting, terwijl in de storming fase conflicten kunnen ontstaan die zorgvuldig gemanaged moeten worden.

Met de juiste tools en aanpak:
kan je weerstand zelfs voorkomen
kan je een conflict in goede banen te leiden
kan je de mensen uit hun vaste denkpatronen te halen
kan je de groep weer in beweging krijgen naar nieuwe kansen

Leer nieuwe tools voor procesbegeleiding

Wel of geen discussieplatform?

Het gebruik van een discussieplatform kan zowel voordelen als nadelen hebben in procesbegeleiding.

Voordelen: Een discussie die in goede banen wordt geleid, kan een veilige ruimte bieden voor deelnemers om hun gedachten te delen, vooral voor diegenen die minder geneigd zijn om in een groepssetting te spreken. Het kan ook helpen om de communicatie tussen sessies door te laten gaan en ideeën verder uit te werken.

Nadelen: Er bestaat het risico dat discussies uit de hand lopen, dat groepsdenken ontstaat of dat mensen in de weerstand schieten. Vaak zie je dat dezelfde mensen het vaakst aan het woord zijn en dat de stille mensen stil blijven.

Een discussie heeft daarom heldere spelregels nodig, zoals oordeel uitstellen. Je kan ook denken aan een open en dynamische groepsopstelling zoals met een halve kring, of laag en hoog zitten afgewisseld. Of werkvormen die specifiek gericht zijn op input ophalen tijdens (naderende) weerstand.

Wat kan in onmiddellijk doen om mijn procesbegeleiding te verbeteren?

Disney-methode: werken in deelgroepjes van vier. Gewoon in dezelfde ruimte. Geef de groepjes korte opdrachten mee. Dit kan je afwisselen met plenaire gedeeltes. Door het te combineren met korte opdrachten speel je met hoge en lage dynamiek.

Scherp je werkvormen aan. Vraag aan het einde van een sessie feedback op de werkvormen zelf. Waar kregen de mensen de meeste energie van? Waar waren hun ideeën op hun best en waar kwam dat door? Waar voelden mensen een rem om input te delen?

Minder zenden, meer laten doen. Breinfeitje: van een presentatie wordt ongeveer 4% onthouden gemiddeld. Dat geldt voor je eigen presentatie, maar ook als mensen aan elkaar presenteren. Help de mensen niet alleen naar een kernverhaal, maar help de groep ook met een effectieve werkvorm om iets met de informatie te doen. Zo voorkom je dat mensen het gevoel hebben dat er iets ‘over de bune wordt gegooid’ en werk je actief aan betrokkenheid.

Alles over vernieuwende werkvormen, groepsdynamiek, weerstand en denk- en communicatiestijlen leer je in de driedaagse opleiding bij Start2Create.

Ontdek de opleiding

Ik wil meer weten over de tools die jullie inzetten!Bel of mail mij.

Kyra van Leeuwen

Speelde als golfster op de Europese Tour. Maakte al vroeg kennis met ondernemen en het trainersvak.

Etienne Verhoeff

Sportjournalist van huis uit, met een bak aan ervaring als presentator op radio en televisie. Etienne is een echte ondernemer.